Τι σημαίνει φωνολογική ενημερότητα;
Η φωνολογική ενημερότητα θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές γλωσσικές λειτουργίες και βοηθά στην απόκτηση της επίγνωσης των βασικών στοιχείων της λέξης, όπως είναι οι συλλαβές και τα φωνήματα. Συγκεκριμένα, σχετίζεται με την ικανότητα αναγνώρισης και χειρισμού των φωνημάτων μίας λέξης κατά βούληση, καθώς και με την ακουστική διάκριση μεταξύ των γλωσσικών μονάδων.
Για τα παιδιά που εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες, όπως είναι η δυσλεξία, τόσο στην ανάγνωση όσο και στη γραφή και στην ορθογραφία, η κατάκτηση της φωνολογικής ενημερότητας βοηθά στην αποτελεσματικότερη αποκωδικοποίηση του προφορικού τους λόγου σε γραπτό (εκμάθηση ανάγνωσης, κατάκτηση ορθογραφίας).
Ποια είναι τα στάδια ανάπτυξης της φωνολογικής ενημερότητας;
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ομοιοκαταληκτούν, π.χ. πένα-Λένα.
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ξεκινούν ή να τελειώνουν με τον ίδιο ήχο, π.χ. άνδρας-αγάπη ή ψωμί-τυρί, αντίστοιχα.
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε συλλαβές και φωνήματα, π.χ. πε-ρι-μέ-νω ή π-ε-ρ-ι-μ-έ-ν-ω, αντίστοιχα.
- Αναγνώριση ότι κάποιοι ήχοι μπορούν να διαγραφούν από τις λέξεις και να δημιουργηθούν νέες λέξεις, π.χ. τώρα-ώρα.
- Χρήση και εναλλαγή αρχικών φωνημάτων: το παιδί πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσει και να χρησιμοποιήσει αρχικά φωνήματα για τη δημιουργία λέξεων, π.χ. «ποια λέξη τελειώνει σε -άρι και αρχίζει από ζ-»; (ζάρι).
- Ικανότητα σύνθεσης ήχων για δημιουργία λέξεων, πχ. ν-ε-ρ-ό→ νερό.
- Ικανότητα αναγνώρισης και κατάτμησης λέξεων σε συστατικούς ήχους, π.χ. νερό → ν-ε-ρ-ό (Κουμπιάς, 2004).
Η κατάκτηση της φωνολογικής ενημερότητας, λοιπόν, είναι απαραίτητη από το νηπιαγωγείο, έτσι ώστε το κάθε παιδί να γνωρίσει όλα τα σημαντικά στάδιά της κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας. Η δημιουργία παραμυθικής ιστορίας βοηθά στην προσέγγιση του κειμένου με βιωματικό τρόπο και στην ενεργητική συμμετοχή του παιδιού για την εξέλιξη της ιστορίας μέσω της γνωριμίας και της ανάπτυξης της φωνολογικής ενημερότητας (Κουμπιάς, 2004; Μουζάκη, Πρωτόπαπας & Τσαντούλα, 2008; Τάφα, 2001).
Οι εκδόσεις www.my-book.gr παρέχουν ολοκληρωμένες λύσεις
και υλικό για την κατάκτηση της φωνολογικής ενημερότητας!
Βιβλιογραφία
Κουμπιάς, Ε. (2004). Ανάγνωση και προσοχή: Ψυχολογικές διαστάσεις. Αθήνα: Ατραπός.
Μουζάκη, Α., Πρωτόπαπας, Θ., & Τσαντούλα, Δ. (2008). Προσχολικοί δείκτες πρόγνωσης της ανάπτυξης αναγνωστικών δεξιοτήτων κατά την Α′ Δημοτικού. Επιστήμες της Αγωγής, 1, 71-88.
Τάφα, Ε. (2001). Ανάγνωση και γραφή στην προσχολική εκπαίδευση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.