Διαφοροποιημένη Διδασκαλία στη Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου
Ηλιοπούλου Μάρθα
ΠΕ 02.50, Κέντρο Αγωγής Παιδιού & Εφήβου «Εξέλιξη»,
Εισαγωγή
Για τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, η είσοδος στο σχολικό περιβάλλον του Γυμνασίου είναι συνδυασμένη, πολλές φορές, με αρνητικά αισθήματα. Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες κάποιες φορές μπαίνοντας στον στίβο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θεωρούν ότι μπορούν να αντιστρέψουν το αρνητικό κλίμα του Δημοτικού, γι’ αυτό και χαρακτηρίζονται από ενθουσιασμό και χαρά για τη νέα τους αρχή (Σιόμποτη, 2007). Ο Χρηστάκης (2006) αναφέρεται στην αδυναμία του Γυμνασίου να προσφέρει εκπαιδευτικό έργο στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και την αιτιολογεί με παράγοντες που έχουν σχέση:
- με τη δομή,
- με την οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος,
- με τα αναλυτικά προγράμματα,
- με τα σχολικά εγχειρίδια,
- με τη διδακτική μεθοδολογία,
- με την αδυναμία του διδακτικού προσωπικού λόγω έλλειψης επιμόρφωσης και αναποτελεσματικών διδακτικών μεθόδων.
Επομένως, για να προετοιμάσουμε, αλλά και να εντάξουμε τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στο Γυμνάσιο πρέπει να ακολουθήσουμε μία σειρά από βήματα που θα διαμορφώσουν την καθημερινότητά τους στο νέο μεγάλο σχολείο σε μία πιο εύκολη και ομαλή διαδικασία.
Η μεθοδολογία που ακολουθείται βασίζεται στις αρχές Αποκατάστασης Γυμνασίου-Λυκείου, όπου κυριαρχεί η μεθοδολογικά οργανωμένη προσέγγιση ενός κόσμου κειμένων όχι με στόχο την απλουστευμένη κατανόησή τους, αλλά με στόχο:
- τη δόμηση σκέψης,
- την κατανόηση και απόδοση του περιεχομένου μέσω της δομής των κειμένων,
- τον εκφραστικό πλούτο,
- την άντληση ενδιαφερόντων που αυτός κρύβει, με όρους όχι φιλολογικούς αλλά επικοινωνιακούς, πάντα, όμως, σε μοντελοποιημένη/κατευθυντική οδό (Σπαντιδάκης, 2009).
Τι είναι η διαφοροποιημένη μάθηση;
Η Διαφοροποιημένη μάθηση είναι η διδασκαλία που δεν σχεδιάζεται με βάση τις ατομικές ανάγκες του κάθε μαθητή, αλλά μεριμνά για όλους τους μαθητές (Παντελιάδου, 2000). Η διαφοροποιημένη διδασκαλία παρέχει πολλαπλές προσεγγίσεις στο περιεχόμενο, τη διαδικασία και το προϊόν:
- Το περιεχόμενο-τι μαθαίνουν οι μαθητές.
- Τη διαδικασία-το πώς οι μαθητές θα κατανοήσουν τις ιδέες και την πληροφορία.
- Το προϊόν-το πώς οι μαθητές εκφράζουν αυτό που έχουν μάθει.
Στρατηγικές για διαφοροποίηση με βάση το περιεχόμενο
- Διδασκαλία βασισμένη στην ιδέα: Βασικές Έννοιες, Αρχές
- Δημιουργία προτύπων:
- Να καταλάβουν παρά να απομνημονεύσουν.
- Να διατηρήσουν τις ιδέες και τα γεγονότα περισσότερο, επειδή αυτά θα είναι περισσότερο κατανοητά.
- Να συνδέουν θέματα και όψεις ενός θέματος.
- Να συσχετίζουν-συνδέουν τις ιδέες στη ζωή τους.
- Να φτιάχνουν δίκτυα νοήματος για αποτελεσματική αντιμετώπιση με μελλοντική γνώση.
Μέθοδος
Δομή
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες δεν αποτελούν αποκλειστικό πρόβλημα της παιδικής ηλικίας, αλλά συνεχίζονται στην εφηβεία ή στην ενήλικη ζωή και απαιτείται ειδική στήριξη για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες είναι αυξημένα και αφορούν τόσο στο γνωστικό όσο και στο συναισθηματικο-κοινωνικό τομέα. Αν και τα πιο συχνά και σοβαρά προβλήματα σχετίζονται με την κατανόηση και παραγωγή του γραπτού λόγου, με δυσκολίες κατανόησης στα Μαθηματικά και στην κατανόηση των εννοιών στις φυσικές επιστήμες. Οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες αντιμετωπίζουν, επίσης, σημαντικά προβλήματα στην αξιοποίηση γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών, ενώ, παράλληλα, εμφανίζουν δυσκολίες στις στρατηγικές μελέτης, στην παρακολούθηση της διδασκαλίας και αυξημένο άγχος και αποτυχία στις εξετάσεις (Παντελιάδου, Πατσιοδήμου & Μπότσας, 2004). Τα προβλήματα των εφήβων με μαθησιακές δυσκολίες περιλαμβάνουν, επίσης, τις κοινωνικές σχέσεις, τα κίνητρα και την αυτοεκτίμησή τους, τομέας που έχει παραμεληθεί έως σήμερα.
Η μεθοδολογία του προγράμματος βασίστηκε στην πολυμνημονική διδασκαλία σε συνδυασμό με τις αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας και στην παρουσίαση των δεδομένων με πολλαπλούς τρόπους. Η παρουσίαση των πληροφοριών βασίστηκε στην πολυαισθητηριακή διδασκαλία με παράλληλη παρουσίαση οπτικών και συμβολικών δεδομένων. Ειδική έμφαση έχει δοθεί στην παραγωγή γραπτού λόγου με την αξιοποίηση της οργάνωσης γραπτού λόγου με τα εξής στάδια: προσυγγραφικό – συγγραφικό – μετασυγγραφικό στάδιο) (Σπαντιδάκης, 2009). Επίσης, έχει γίνει προσθήκη σύγχρονων ομαδοσυνεργατικών μεθόδων και επικοινωνιακών προσεγγίσεων για την καλύτερη προσέγγιση των γνωστικών φαινομένων (Ματσαγγούρας, 2007).
Περιεχόμενο
Το συγκεκριμένο υλικό διαμορφώθηκε με βάση τις αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας και με τη φιλοσοφία που διέπει την ειδική παρέμβαση Μαθησιακών Δυσκολιών σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μέσα στο εξειδικευμένο πρόγραμμα διορθωτικής αγωγής, έχει συμπεριληφθεί το ανάλογο υλικό με βάση τα οριζόμενα από το ΑΠΣ της Γλώσσας Α΄ Γυμνασίου και έχουν προσαρμοστεί οι σκοποί και το περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος της Γλώσσας Α΄ Γυμνασίου στον τρόπο μάθησης των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες. Επιπλέον, μέσα στο υλικό έχει συμπεριληφθεί η καλλιέργεια δεξιοτήτων παραγωγής ιδεών μέσω του επικοινωνιακού λόγου και μέσα από δραστηριότητες δημιουργικής γραφής. Παράλληλα, μέσα στο υλικό παρέμβασης έχει ενταχθεί και υλικό επεξεργασίας λεξιλογίου.
Πιο συγκεκριμένα, έχουν συμπεριληφθεί βασικές αρχές μίας επικοινωνιακής-κειμενοκεντρικής διδασκαλίας. Η βασική αρχή βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή των μαθητών σε σκόπιμες και αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες (Ματσαγγούρας, 2009). Το διδακτικό υλικό πρέπει, κατά βάση, να επιλέγεται μέσα από πραγματικές συνθήκες επικοινωνίας, να απορρέει από την κοινωνική πραγματικότητα και να είναι αυθεντικό.
Όλο το υλικό έχει βασιστεί στη διαβαθμισμένη διδασκαλία με την προσθήκη δραστηριοτήτων διαφοροποίησης του περιεχομένου και της επεξεργασίας. Το συγκεκριμένο υποστηρικτικό υλικό αποτελεί μέρος ενός συνολικού υλικού διορθωτικής αγωγής μαθησιακών δυσκολιών επικεντρωμένο στην πρόσληψη και επεξεργασία του γραπτού λόγου μέσα από το γνωστικό αντικείμενο της Νεοελληνικής Γλώσσας.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει:
- Μορφοσυντακτικά φαινόμενα
- Λεξιλόγιο
- Κατανόηση κειμένου
- Παραγωγή γραπτού λόγου
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, οι αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας φάνηκε ότι μπορεί να αποτελέσουν ένα αποτελεσματικό εργαλείο μάθησης και παρέμβασης για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η διδασκαλία γλωσσικών δεξιοτήτων για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες μέσω της διαφοροποιημένης διδασκαλίας βοήθησε τους μαθητές να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν καλύτερα το γνωστικό αντικείμενο της Νεοελληνικής Γλώσσας. Προτείνεται να αξιοποιηθεί η διαφοροποιημένη διδασκαλία ως μέθοδος παρέμβασης για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα και σε περισσότερες σχολικές τάξεις. Είναι σημαντικό να μελετηθεί η αποτελεσματικότητά της στη διαμόρφωση υλικού και εξατομικευμένων μεθόδων διδασκαλίας.
Αναφορές
Ματσαγγούρας, Η.Γ. (επιμ.) (2007). Σχολικός εγγραμματισμός: λειτουργικός, κριτικός, επιστημονικός. Αθήνα: Γρηγόρη.
Ματσαγγούρας, Η.Γ. (2009). Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου. Αθήνα: Γρηγόρη.
Παντελιάδου, Σ. (2000). Μαθησιακές δυσκολίες και εκπαιδευτική πράξη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Παντελιάδου, Σ., Πατσιοδήμου, Α., & Μπότσιας, Γ. (2004). Οι μαθησιακές δυσκολίες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Βόλος Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. ΙΙ – ΥΠ.Ε.Π.Θ.
Παντελιάδου, Σ., & Αντωνίου, Φ. (2008). Διδακτικές προσεγγίσεις για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Παντελιάδου, Σ. (2011). Μαθησιακές δυσκολίες και εκπαιδευτική πράξη. Τι & γιατί. Αθήνα: Πεδίο.
Σιόμποτη, Μ., «Μετάβαση των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο: Παιδαγωγική αντιμετώπιση, χρήση μεθόδων, τεχνικών και υλικών για την επίτευξη των στόχων του μαθήματος», 2ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Γλώσσα, Σκέψη και Πράξη στην Εκπαίδευση, 19-21 Οκτωβρίου 2007, Ιωάννινα.
Σπαντιδάκης, Ι., Ι. (2009). Προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου παιδιών σχολικής ηλικίας: Διάγνωση – Αξιολόγηση – Αντιμετώπιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Χρηστάκης, Κ. (2006). Η εκπαίδευση των παιδιών με δυσκολίες. Αθήνα: Ατραπός.