Όταν οι ‘φωνούλες’ αποκτούν νόημα… τότε μιλώ για φωνολογική ενημερότητα!

Αρχικά, μιλώντας για το περιεχόμενο αυτής της τόσο σημαντικής γλωσσικής λειτουργίας, φωνολογική επίγνωση είναι η ικανότητα που επιτρέπει στον ομιλητή της γλώσσας να κινηθεί από τα διακριτά στα αδιαφανή στοιχεία της γλώσσας και ν΄ αποκτήσει επίγνωση καθώς και χειρισμό των βασικών στοιχείων της λέξης, όπως είναι οι συλλαβές και τα φωνήματα.
Ουσιαστικά το περιεχόμενο της σχετίζεται :

• με την ικανότητα αναγνώρισης και χειρισμού των φωνημάτων μιας λέξης κατά βούληση
• με την ακουστική διάκριση μεταξύ των γλωσσικών μονάδων (συλλαβές, φωνήματα), την ανάλυση όπως και τη σύνθεση των φωνημάτων

Πότε αναδύεται στο παιδί;

Η φωνολογική ενημερότητα εμφανίζεται στο παιδί ήδη από τα 3 έτη με τη μορφή  τραγουδιών, με ποιηματάκια ομοιοκαταληξίας, με ήχους ζώων, ήχους του περιβάλλοντος κ.ά. Μάλιστα, από τα 5 έτη το παιδί αρχίζει να αποκτά συνειδητό χειρισμό των φωνημάτων που αποτελούν τις λέξεις, με τη διαφορά πως για το παιδί θεωρούνται ακόμη ‘φωνούλες’ και όχι γράμματα, όπως θα γίνει στο σχολείο στη συνέχεια. Συνεπώς, η φωνολογική επίγνωση κατακτάται πρώτα σε προφορικό και έπειτα σε γραπτό επίπεδο.

Ο πρωταγωνιστικός ρόλος της φωνολογικής επίγνωσης στην ανάγνωση και τη γραφή.

Έχοντας αναπτύξει το παιδί φωνολογική επίγνωση βρίσκεται σε θέση να αποκωδικοποιήσει τον προφορικό λόγο σε γραπτό (ανάγνωση, ορθογραφία). Η αιτιώδης αυτή σχέση μεταξύ φωνολογικής επίγνωσης και μάθησης της ανάγνωσης βασίζεται στην υπόθεση, ότι  προκειμένου το παιδί να μάθει να γράφει και να διαβάζει, πρέπει από την προσχολική ηλικία, να αντιληφθεί ότι ο προφορικός λόγος χωρίζεται σε φωνολογικές μονάδες και ότι τα φωνήματα αυτά αναπαριστώνται με γραφήματα.

Η σχέση του επιπέδου της φωνολογικής επίγνωσης με την αναγνωστική και ορθογραφική ικανότητα είναι πολύ ισχυρή και έχει μελετηθεί αλλά και επιβεβαιωθεί σε πλήθος ερευνών (Lundberg et Hoien.2001,Snowling,2000, Gosmami,1999,Stanovich,1988) ανάμεσα στις οποίες, αρκετές αφορούν και την ελληνική γλώσσα (Πόρποδας,1992). Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί η διαπίστωση πως η δυσκολία στη φωνολογική επίγνωση αποτελεί μια γνωστική αδυναμία στις περισσότερες περιπτώσεις δυσλεξίας, κάτι το οποίο κατ’ επέκταση σημαίνει πως πιθανώς είναι υπεύθυνη για την ειδική δυσκολία που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με δυσλεξία στην εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής. Μάλιστα, ο Stanovich (1990) υποστηρίζει, ότι το έλλειμμα της φωνολογικής επίγνωσης αποτελεί τον πυρήνα της μαθησιακής δυσκολίας της δυσλεξίας.

Για τους παραπάνω λόγους θεωρείται πολύ σημαντική η κατάκτηση της φωνολογικής επίγνωσης από την προσχολική ηλικία καθώς αποτελεί –και όχι άδικα- τη βάση για την πρώτη ανάγνωση και γραφή.

Παρέμβαση Φωνολογικής Επίγνωσης – Εξειδικευμένο Πρόγραμμα Φωνολογίας