Τι πρέπει να γνωρίζω για την πρώτη γραφή και ανάγνωση;
Είναι αλήθεια πως η γλώσσα αποτελεί σημαντικό μέσο για την επίτευξη επικοινωνίας και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας. Η ικανότητα της γλωσσικής επικοινωνίας, την οποία το παιδί αποκτά σταδιακά, αποτελεί βασική συνιστώσα της όλης ψυχολογικής αλλά και κοινωνικής του εξέλιξης (Κάτη,2009). Το παιδί και στη συνέχεια ο ενήλικας, χρησιμοποιεί τη γλώσσα ως μέσο σκέψης και αλληλεπίδρασης με τους γύρω του. Έτσι, γίνεται κατανοητό πως η εκμάθηση της γλώσσας κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εξέλιξη των ανθρώπων. Μάλιστα, κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, προτεραιότητα του κάθε εκπαιδευτικού είναι η διδασκαλία, αρχικά, του προφορικού λόγου στα παιδιά και στη συνέχεια η μετάβαση από τον προφορικό στον γραπτό λόγο, με την εκμάθηση της ανάγνωσης και γραφής.
Πριν την εκκίνηση εκμάθησης της πρώτης ανάγνωσης και γραφής, είναι σημαντικό για το παιδί να συνειδητοποιήσει ότι ο προφορικός λόγος συσπάται σε φωνολογικές μονάδες, τα φωνήματα, τα οποία κατ’ επέκταση συμβολίζονται με τα ανάλογα γραφήματα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, διαπιστώνουμε πως το ομαλό πέρασμα από τον προφορικό στο γραπτό λόγο απαιτεί ανεπτυγμένη φωνολογική ενημερότητα (Παντελιάδου, Σ., 2011). Με τη βοήθεια πολλών ερευνών που έχουν διεξαχθεί, έχει διαπιστωθεί πως η φωνολογική ενημερότητα είναι πολύ σημαντικός δείκτης και απολύτως απαραίτητη δεξιότητα για την κατάκτηση ανάγνωσης και γραφής (Τάφα, Ε., 2011).
Πώς αναπτύσσεται ο προφορικός (ομιλία) και γραπτός λόγος (ανάγνωση και γραφή), οι οποίοι συνιστούν τη γλώσσα ;
Σύμφωνα με αρκετούς παιδαγωγούς, ανάμεσά τους και η Maria Montessori, η ανάπτυξη της γλώσσας γίνεται με βάση δύο μεθόδους:
Α) τη συλλαβιστική ή φωνητική μέθοδο διδασκαλίας:
- Εκμάθηση του νοήματος των γραμμάτων του αλφαβήτου.
- Σύνθεση των γραμμάτων σε συλλαβές.
- Μεγαλόφωνη ονομασία των γραμμάτων που συνθέτουν τη συλλαβή:
π.χ. μι+άλφα = μα, ταφ + άλφα= τα κλπ - ∆ιδιδάσκονται πρώτα οι μονοσύλλαβες λέξεις και στη συνέχεια δισύλλαβες κλπ.
- Οι συλλαβές συντίθενται σε λέξεις και οι λέξεις σε προτάσεις.
Β) τη φωνητική ή φθογγική μέθοδος διδασκαλίας:
- Τα γράμματα δεν εκφέρονται µε το αλφαβητικό τους όνομα, αλλά µε τον φθόγγο που αντιπροσωπεύουν, π.χ. µ + ι = µ, ν + ι = ν κλπ
Γίνεται αντιληπτό πως όταν ο μαθητής δεν μπορεί να συνθέσει τα γράμματα για να γράψει ή να διαβάσει μια συλλαβή και αργότερα μια λέξη και μια πρόταση, τότε έχουμε μια σοβαρή ένδειξη μαθησιακής δυσκολίας. Η διάγνωση μιας ενδεχόμενης μαθησιακής δυσκολίας είναι σημαντικό να γίνεται έγκαιρα από εξειδικευμένους παιδαγωγούς και θεραπευτές, προκειμένου να ακολουθείται διαφοροποιημένη διδασκαλία με εξατομικευμένο πλάνο παρέμβασης για τις ανάγκες του κάθε μαθητή. Ας μην ξεχνάμε ότι οι μαθησιακές δυσκολίες δεν είναι ταμπού και η μόνη συμπεριφορά που μπορεί να δημιουργήσει πραγματικά προβλήματα στο παιδί ή στο μαθητή μας είναι εκείνη της μη αντιμετώπισης των δυσκολιών του.
Βιβλιογραφία
Κάτη, Δ. (2009) Γλώσσα και επικοινωνία στο παιδί. Αθήνα: Οδυσσέας
Παντελιάδου, Σ. (2011) Μαθησιακές δυσκολίες και εκπαιδευτική πράξη. Αθήνα: Πεδίο.
Πόρποδας, Κ. (2002) Η Ανάγνωση. Πάτρα.
Τάφα, Ε. (2011) Ανάγνωση και γραφή στην προσχολική εκπαίδευση. Αθήνα: Πεδίο.