Διαφοροποιημένο Διδακτικό Πρόγραμμα Πρόσληψης και Επεξεργασίας Γραπτού Λόγου για την Ιστορία Α΄ Γυμνασίου

Καλλιεργώντας την αγάπη για το μάθημα της Ιστορίας

Διαφοροποιημένη Μάθηση

Διαφοροποιώ σημαίνει αλλάζω, τροποποιώ μα πάνω από όλα σημαίνει προσαρμόζω. Με αυτή την αρχή, σχεδιάζονται τα προγράμματα διαφοροποιημένης μάθησης που γίνονται με γνώμονα όλα τα παιδιά και απευθύνονται σε κάθε παιδί ξεχωριστά. Η ατομικότητα και ο διαφορετικός τρόπος μάθησης του κάθε παιδιού αποτελεί τη βάση της διαφοροποιημένης μάθησης και των προγραμμάτων της.

Η διαφοροποιημένη διδασκαλία  λοιπόν βασίζεται στις θεωρίες της εποικοδόμησης της μάθησης (constructivism) και της αλληλεπίδρασης (Vygotsky, 1993). Η γνώση οικοδομείται, κτίζεται σε προηγούμενες-προαπαιτούμενες για το συγκεκριμένο επίπεδο. Η ύλη αναλύεται σε βασικές γνώσεις (του μαθήματος που διδάσκουμε) και προαπαιτούμενες γνώσεις (αυτές που είναι απαραίτητες για την υποστήριξη των βασικών).

Η διαφοροποίηση σε μία τάξη

Γλώσσα

• Περιεχόμενο: αναγνωστικό υλικό με διάφορα επίπεδα αναγνωστικής ικανότητας
• Ακουστική μορφή γραπτού κειμένου (CD)
• Καρτέλες λεξιλογίου-ορθογραφίας (ανάλογα με το μαθησιακό επίπεδο)
• Έννοιες: παρουσίαση με ακουστικά και οπτικά μέσα
• Μικρές ομάδες

Προτείνονται επίσης:

• διαβαθμισμένες δραστηριότητες με τις ίδιες έννοιες και δεξιότητες, αλλά με διαφορετικά επίπεδα υποστήριξης, δυσκολίας ή πολυπλοκότητας
• Χειροπιαστά αντικείμενα
• Αλλάζουμε τα χρονικά περιθώρια σε όλους για υποστήριξη των μαθητών που δυσκολεύονται
• Επιλογές έκφρασης αυτών που έμαθαν: (κουκλοθέατρο, γράμμα, πόστερ κτλ.)
• Ατομική ή ομαδική δουλειά για τη δημιουργία ενός προϊόντος

Βοηθητικές τεχνικές για πραγματοποίηση της διαφοροποιημένης διδασκαλίας είναι:

• Ανεξάρτητες έρευνες
• Έρευνες με τους φίλους
• Μαθησιακά συμβόλαια
• Μαθησιακά κέντρα
• Άγκυρες

Η διαφοροποιημένη μάθηση αποτελεί τη βάση της αποτελεσματικής μάθησης. Αξίζει να τη γνωρίσουμε και να την υιοθετήσουμε!

Η διαφοροποίηση εφαρμόζεται σε τρεις τομείς της εκπαιδευτικής
διαδικασίας ανάλογα με την ετοιμότητα, το ενδιαφέρον ή το μαθησιακό προφίλ των
μαθητών (Tomlinson, 2000):

α) το περιεχόμενο εστιάζεται στο τι πρέπει να μάθουν όλοι οι μαθητές με βάση τις πυρηνικές γνώσεις και δεξιότητες και διασφαλίζει την πρόσβαση όλων των μαθητών στις κρίσιμες πηγές πληροφοριών,

β) η διαφοροποίηση ως προς τη διαδικασία αναφέρεται ουσιαστικά ως προς τις
διαφοροποιημένες δραστηριότητες στις οποίες θα πρέπει να εμπλακεί, προκειμένου
να κατανοήσει το περιεχόμενο και να κατακτήσει τη γνώση,

γ) η διαφοροποίηση ως προς το αποτέλεσμα στοχεύει στην εφαρμογή και παρουσίαση με διαφορετικούς τρόπους και μέσα, της νεoαποκτηθείσας γνώσης ή δεξιότητας μέσα από μία τελική εργασία (τελικό αποτέλεσμα). Δηλαδή, τον τρόπο με τον οποίο ο μαθητής αναδεικνύει τις γνώσεις και τις δεξιότητές που απέκτησε, την κατανόησή του στο αντικείμενο που διδάχθηκε.

Η διαφοροποίηση διδασκαλίας δεν είναι συνταγή προς εφαρμογή (Tomlinson, 2001, 2005). Η εφαρμογή μίας τόσο πολυσύνθετης και απαιτητικής διδακτικής πρακτικής απαιτεί από τον εκπαιδευτικό να κατέχει το θεωρητικό υπόβαθρο αλλά και τους τρόπους μετάφρασης της θεωρίας της διαφοροποίησης σε πράξη. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει εφικτό μόνο μέσα από συνεχή και επιστημονικά οργανωμένη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα διαφοροποίησης.

Πώς σχεδιάζω τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας;

Πολλές φορές αναρωτιόμαστε πώς μπορούμε να διαφοροποιήσουμε τη διδασκαλία μας, ποιος είναι ο σωστός τρόπος, ώστε να διευκολυνθούν όλοι οι μαθητές και να έχουν όλοι πρόσβαση στη γνώση. Αρχικά, πρέπει να διευκρινιστεί τι είναι η διαφοροποιημένη διδασκαλία. Είναι η διδασκαλία που σχεδιάζεται με βάση τις ατομικές ανάγκες του κάθε μαθητή, αλλά μεριμνά και για όλους τους μαθητές.

Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας για να είναι αποτελεσματική έχει ανάγκη από συστηματικό προγραμματισμό, οργάνωση και σωστή διαχείριση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί, πριν τον σχεδιασμό, θα πρέπει να απαντήσουν στα παρακάτω ερωτήματα:

• Τι θα πρέπει να μάθουν οι μαθητές;
• Ποιους διδάσκουμε;
• Πώς θα αξιολογήσουμε;
• Πώς θα γίνει η διδασκαλία, ώστε να υπάρχει από όλους αποτελεσματική εργασία;

Βήματα σχεδιασμού:

1. Καθορισμός του σκοπού της ενότητας, δηλαδή καθορισμός του τι θα κατακτήσουν οι μαθητές.
2. Ορισμών των πυρηνικών και μετασχηματιστικών γνώσεων. Στις πυρηνικές γνώσεις ανήκουν οι προ απαιτούμενες γνώσεις των μαθητών και οι βασικές δεξιότητες που θα πρέπει να κατακτηθούν με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα. Οι μετασχηματιστικές γνώσεις αφορούν τη δυνατότητα γενίκευσης και αξιολόγησης από πλευράς των μαθητών, γεγονός που φανερώνει πως απαιτείται ανάπτυξη ανώτερων νοητικών δεξιοτήτων.
3. Σχεδιασμός της πορείας της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, δηλαδή ποιες θα είναι οι τεχνικές, οι στρατηγικές, τα μέσα και οι δραστηριότητες που θα χρησιμοποιηθούν.
4. Δυνατότητα ευελιξίας σε σχέση με την ετοιμότητα, τον ρυθμό ανταπόκρισης, τα ενδιαφέροντα και το μαθησιακό προφίλ των μαθητών.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, ο σχεδιασμός της διδασκαλίας θα πρέπει να θέτει στο επίκεντρο τους μαθητές και τις ανάγκες τους. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να έχει τον ρόλο του καθοδηγητή και όχι του πρωταγωνιστή. Για να επιτευχθεί αυτό σημαντικό θα ήταν να λαμβάνει υπόψη του τα ενδιαφέροντα, το μαθησιακό προφίλ και την ετοιμότητα των μαθητών. Τα παραπάνω βήματα είναι δυνατόν να συμβάλλουν στον ποιοτικότερο και αποτελεσματικότερο σχεδιασμό της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας.

Περιεχόμενο

Περιέχει ένα οργανωμένο υλικό πρόσληψης και επεξεργασίας γραπτού λόγου για την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων μέσω του υλικού Διδακτικής Ιστορίας για μαθητές με δυσκολίες μάθησης.

Περιλαμβάνει

• Χρονογραμμές
• Βασικές έννοιες
• Ερωτήσεις –απαντήσεις
• Οπτικοποίηση
• Επαναληπτικά
• Ομαδικές δραστηριότητες

Βιβλιογραφική αναφορά

Ηλιοπούλου, Μ., & Καλομοίρη, Ου. (2022). Διαφοροποιημένο Διδακτικό Πρόγραμμα Πρόσληψης και Επεξεργασίας Γραπτού Λόγου για την Ιστορία Α΄ Γυμνασίου. Σπάρτη: my-book.gr.

Τελική Αξιολόγηση με τις Αρχές της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας – Ιστορία Α΄ Γυμνασίου

Περιεχόμενο

Το υλικό που διαμορφώθηκε για τη διαδικασία της αξιολόγησης της Ιστορίας Α΄ Γυμνασίου βασίστηκε στα οριζόμενα από το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας και στους δείκτες επάρκειας που ορίζονται σε κάθε ενότητα. Οργανώθηκαν εξειδικευμένες επαναληπτικές δοκιμασίες, για κάθε ενότητα του σχολικού βιβλίου, με βάση τις αρχές της διαφοροποιημένης μάθησης και με γνώμονα τη διδακτική της ιστορίας. Το περιεχόμενο της τελικής αξιολόγησης περιλαμβάνει:

• Δείκτες επάρκειας
• Ποικιλία δραστηριοτήτων (πολλαπλής επιλογής, σωστού λάθους, ανοικτού τύπου κ.ά.)
• Βηματολόγιο για εκπόνηση εργασιών

Στόχοι για τους/τις μαθητές/τριες

• Να αξιοποιήσουν τις ικανότητες οργάνωσης και διαχείρισης σχολικών διαγωνισμάτων.
• Να αναπτύξουν ικανότητες πρόσληψης και επεξεργασίας γραπτού λόγου. 

Σε ποιους απευθύνεται

Απευθύνεται σε όλους/ες τους/τις μαθητές/τριες που φοιτούν στην Α΄ Γυμνασίου. Επιπλέον, είναι ιδιαίτερα βοηθητικό και για μαθητές/τριες με μαθησιακές δυσκολίες. Αποτελεί ένα εύχρηστο εργαλείο για την προετοιμασία της αξιολόγησης και των διαγωνισμάτων.

Βιβλιογραφική αναφορά

Ηλιοπούλου, Μ., & Καλομοίρη, Ου. (2021). Τελική Αξιολόγηση με τις Αρχές της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας – Ιστορία Α΄ Γυμνασίου. Σπάρτη: my-book.gr.