Ποια είναι η τεχνική της εναλλακτικής σκέψης;
Η τεχνική της πλευρικής-εναλλακτικής σκέψης ή η τεχνική των έξι καπέλων διατυπώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 από τον Edward De Bono με στόχο την οργάνωση της σκέψης και την ανάδειξη της δημιουργικότητας για την επίλυση προβλημάτων (De Bono, 1985).
Ο βασικός στόχος της είναι να βοηθήσει τους μαθητές να εντοπίσουν τις διαφορετικές μεθόδους σκέψης, να αξιολογήσουν τη δική τους προσέγγιση και να αναπτύξουν έναν εναλλακτικό τρόπο σκέψης. Πιο συγκεκριμένα, κάθε καπέλο αντιπροσωπεύει μια διαφορετική διάσταση της σκέψης:
- Το άσπρο καπέλο: Αφορά αποκλειστικά τα διαθέσιμα στοιχεία και τις πληροφορίες του θέματος που διερευνάται. Δεν περιλαμβάνει ερμηνείες παρά μόνο αντικειμενική γνώση.
- Το κίτρινο καπέλο: Συμβολίζει τη θετικότητα και την αισιοδοξία. Η σκέψη εστιάζει στα πλεονεκτήματα και ανιχνεύει τα μελλοντικά οφέλη μιας λύσης.
- Το μαύρο καπέλο: Εντοπίζει τις δυσκολίες, τους κινδύνους, τα εμπόδια και τις αρνητικές επιπτώσεις που ενέχει η προτεινόμενη λύση.
- Το κόκκινο καπέλο: Υποδηλώνει τα συναισθήματα, τα προαισθήματα και τις εικασίες που εμπλέκονται στο θέμα και εμπερικλείει υποκειμενική εμπειρία.
- Το πράσινο καπέλο: Εστιάζει στη δημιουργικότητα και στην ανοιχτή σκέψη. Εμπεριέχει τις δυνατότητες, τις εναλλακτικές λύσεις και τις νέες προτάσεις.
- Το μπλε καπέλο: Αξιοποιείται για να συντονίζει τη σκέψη. Οργανώνει τον αναστοχασμό και εγγυάται τη σωστή πορεία της όλης διαδικασίας.
Ποιες δραστηριότητες βοηθούν στην εμπέδωση και στην εφαρμογή της νέας γνώσης;
- Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η πρακτική αξία της τεχνικής «τα έξι σκεπτόμενα καπέλα;»
- Για την υλοποίηση της παρακάτω άσκησης χρησιμοποιήστε έξι κόλλες χαρτί με τα χρώματα των έξι καπέλων. Το μαύρο καπέλο μπορεί να αντικατασταθεί και από γκρι. Το πρόβλημα της δραστηριότητας αυτής είναι η οδική ασφάλεια στον εθνικό δρόμο Πάτρας- Θεσσαλονίκης.
Διαδικασία:
-
- Στο λευκό χαρτί καταγράψτε ότι έχει σχέση με τις κακοτεχνίες του συγκεκριμένου οδικού άξονα.
- Στο κόκκινο χαρτί εκφράστε με ειλικρίνεια τα συναισθήματα σας.
- Στο γκρι χαρτί αναφέρετε αρνητικές σκέψεις σας γύρω από την επικινδυνότητα του δρόμου και κάντε κριτική στους αρμόδιους φορείς.
- Στο κίτρινο χαρτί εξετάστε με θετικό βλέμμα την υπάρχουσα κατάσταση του οδικού άξονα.
- Στο πράσινο χαρτί γράψτε όσο το δυνατόν περισσότερες δημιουργικές και πρωτότυπες ιδέες σας έρχονται στο νου.
- Στη συνέχεια, συγκεντρώστε όλες τις κόλλες ανά χρώμα και μελετήστε προσεκτικά όλες τις απόψεις.
- Τέλος, στο μπλε χαρτί συνοψίστε όσα δεδομένα προέκυψαν από τις προηγούμενες καταγραφές.
- Αν στην θέση των έξι καπέλων χρησιμοποιούσαμε έξι φουλάρια, θα είχαμε καλύτερη απόδοση της τεχνικής; Να αιτιολογήσετε τη γνώμη σας,
- Φορέστε το κίτρινο καπέλο σας και εξηγήστε το περιεχόμενο μιας τηλεοπτικής διαφήμισης.
- Με τη βοήθεια του «κόκκινου καπέλου» απάντησε στην πρόταση του προϊστάμενού σας για ένα ρομαντικό δείπνο με θέα το Σούνιο (Kivunja, 2015).
Βιβλιογραφία
De Bono, E. (1985). Six Thinking Hats. London: Penguin Books.
Kivunja, C. (2015) Using De Bono’s Six Thinking Hats Model to Teach Critical Thinking and Problem Solving Skills Essential for Success in the 21st Century Economy. Creative Education, 2015(6): 380-391.